Wiosna na polskiej wsi – obrzędy i tradycje w „Chłopach” Władysława Stanisława Reymonta

„Hej! Zwiesna ci to szła przeciech nieobjętymi polami, skowronkowe pieśnie głosiły ją światu i to słońce święte, i ten wiater pieszczący, słodki a ciepły kiej matczyne całunki, i to przytajone jeszczech dychanie ziemic, tęsknie czekających na pługi i ziarno, i to wrzenie wesela unoszące się wszędy, i to powietrze ciepłe, orzeźwiające i jakoby nabrzmiałe tym wszystkim, co wnetki się stanie zielenią, kwiatem i kłosem pełnym.

Hej! Zwiesna ci to szła, jakoby ta jasna pani w słonecznym obleczeniu, z jutrzenkową i młodą gębusią, z warkoczami modrych wód, od słońca płynęła, nad ziemiami się niesła w one kwietniowe poranki, a z rozpostartych rąk świętych puszczała skowronki, by głosiły wesele, a za nią ciągnęły żurawiane klucze z klangorem radosnym, a sznury dzikich gęsi przepływały przez blade niebo, że boćki ważyły się nad łęgami, a jaskółki świegotały… I wstawało nowe, bujne, potężne życie, a zwiesna już szła całym światem, od wschodu do zachodu, jako ta wielmożna Boża Wysłanniczka, łaski i miłosierdzie czyniąca…” - W.S. Reymont, "Chłopi" Wiosna.

Z okazji ustanowienia przez Sejm RP roku 2025 rokiem W.S. Reymonta, w naszej bibliotece rozpoczynamy cykl spotkań poświęconych twórczości pisarza i jego najwybitniejszemu dziełu - "Chłopom".

Powieść ta, nagrodzona Literacką Nagrodą Nobla w 1924 roku, to monumentalna tetralogia, obejmująca cztery tomy: "Jesień", "Zimę", "Wiosnę" i "Lato", których akcję autor umiejscowił we wsi Lipce.

26 marca 2025 roku w Gminnej Bibliotece Publicznej w Pysznicy odbyło się spotkanie Klubu Seniora, podczas którego jego uczestnicy rozpoczęli literacką podróż z wiejską epopeją Reymonta, zaczynając od tomu „Wiosna” i wpisując się w kalendarzowy początek tej pory roku.

"Chłopi" to jedno z najważniejszych dzieł literatury polskiej i europejskiej, ukazujące w niezwykle realistyczny sposób życie i kulturę społeczności wiejskiej na przełomie XIX i XX wieku, która w dużej mierze była związana ze świętami katolickimi, ale również pracą, obrzędami, zwyczajami i ludowymi przesądami.  Powieść wyróżnia się bogactwem języka, szczegółowym opisem obyczajów oraz wielowątkową narracją. Reymont w mistrzowski sposób przedstawił rytm życia wsi, który podporządkowany był cyklowi przyrody oraz obowiązującym normom społecznym. Autor ukazał zarówno piękno polskiej wsi, jak również surowość oraz konflikty wynikające z podziałów klasowych i różnych interesów jej mieszkańców.

Jednym z najważniejszych aspektów "Chłopów" jest ukazanie przemian wsi i roli tradycji. Reymont odmalował codzienną pracę chłopów, ich obrzędy religijne, święta i uroczystości, ale też konflikty między bogatymi a biednymi, między pokoleniami oraz między jednostką a zbiorowością. Styl powieści jest inspirowany ludowością – pełen barwnych opisów, dialektów i pieśni ludowych, co nadaje jej unikalny charakter.

Ze względu na omawianą „Wiosnę” uczestnicy spotkania skupili się na tradycjach i obrzędach związanych z tą porą roku. Była to orka, siew, porządki świąteczne: sprzątanie i bielenie izb, wypiek chlebów, placków i inne prace domowe. Nie zabrakło również tematów związanych z obyczajami wielkanocnymi. Niezwykle ważnym zwyczajem było święcenie palm wielkanocnych, wykonywanych z gałązek wierzby, bukszpanu i barwinku, kraszenie pisanek, święcenie pól, pokarmów oraz ognia i wody. Lany poniedziałek był wesołym dniem, podczas którego młodzieńcy oblewali dziewczyny wodą. Kultywowano również chodzenie z kogutkiem, któremu towarzyszyła ludowa muzyka.

Omówione obyczaje i tradycje stały się inspiracją do wspomnień i opowieści uczestników spotkania o zwyczajach kultywowanych w ich rodzinach oraz dawnych tradycjach panujących w Gminie Pysznica. Seniorzy przynieśli również niezwykle interesujące fotografie i dokumenty dotyczące historii naszej gminy i okolicy. Z tej okazji biblioteka przygotowała wystawę „Tradycje, obrzędy i zwyczaje polskiej wsi. „Chłopi” Władysława Reymonta - Wiosna". Można na niej podziwiać stare sprzęty gospodarstwa domowego, płody rolne do siewu, stroje ludowe oraz ozdoby świąteczne.

Serdeczne podziękowania kierujemy do uczestników spotkania oraz mieszkańców Pysznicy za udostępnienie eksponatów na wystawę. Prezentowane przedmioty i wspomnienia przywołane podczas spotkania stały się pięknym mostem między przeszłością a współczesnością, pozwalając na chwilę zadumy nad dawnymi czasami.

Spotkanie odbyło się w ramach programu profilaktycznego „Biblioteka - przystań szczęśliwych myśli". Dziękujemy wszystkim za udział i zapraszamy na kolejne spotkania Klubu Seniora.